Wind&gezondheid
Gezondheidsrisico’s door laag frequentie geluid windmolens
Hieronder een aantal klachten die gemeld is als gevolg van het lage frequentie geluid van windmolens:
Klachten wereldwijd
Een substantieel deel van omwonenden van windturbines rapporteert wereldwijd identieke klachten: chronische slaapproblemen, hoofdpijn, tinnitus, een drukgevoel op de oren, vertigo, visusklachten, luchtwegproblemen, tachycardie, prikkelbaarheid, concentratie- en geheugenproblemen, en angstgevoelens samengaand met de sensatie van inwendige pulsaties of trillingen zowel slapend als in wakkere toestand. Als mogelijke oorzaken wordt gedacht aan het – deels hoorbare – geluid van turbines, de vibraties die voelbaar zijn, de slagschaduw op woningen, de (knipperende) lichten op de turbines en de visuele impact.
Chronisch slaaptekort, remming ontwikkeling van hersenen bij kinderen
Mensen reageren ook in hun slaap op omgevingsgeluiden. Zelfs geluidsniveaus van slechts 33 dB kunnen autonome, motorische en corticale reacties veroorzaken, zoals tachycardie, lichaamsbewegingen en ontwaken. Ouderen, jonge kinderen en bewoners met een pre-existente slaapstoornis zijn extra at risk voor verstoring van de slaap door geluid. Voor de kinderen onder hen geldt dat chronisch slaaptekort de ontwikkeling van hun hersenen remt.
Omdat de nieuwe en grotere types windturbine meer laagfrequent geluid produceren, zal ook de hinder toenemen.
https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/windmolens-maken-wel-degelijk-ziek.htm
Hartklachten, beroerte
Een kenmerk van laagfrequent geluid is dat het veel verder draagt dan ‘gewoon’ geluid en ook binnenshuis trillingen veroorzaakt. Wanneer het menselijk lichaam langdurig wordt blootgesteld aan die trillingen kan een verdikking ontstaan van het hartzakje, een vlies om het hart. Door die verdikking kunnen al bestaande hartklachten verergeren.
Daarbij gaat het niet zozeer om de dosis, maar om de tijdsduur: blootstelling aan geluid dat alsmaar doorgaat is een extrinsieke factor die een verkeerd effect op het functioneren van het hart heeft.’
Mensen die in de buurt van windturbines wonen kampen veelvuldig met slaapproblemen. Daarnaast blijkt dat mensen met reeds bestaande hartklachten een grotere kans hebben op een beroerte en/of een hartinfarct.
Hartklachten kunnen verergeren onder invloed van langdurige blootstelling aan laagfrequent (brom)geluid dat onder andere door draaiende windturbines wordt geproduceerd. Dat meldt klinisch fysicus Jan de Laat van het Leids Universitair Medisch Centrum LUMC in Argos.
Invloed op geheugen
Veel onderzoeken rapporteren naast slaapverstoring en stress bijvoorbeeld ook effecten op geheugen en concentratieverlies.’
https://ponderaconsult.com/ponderacontent/windturbinegeluid-en-gezondheid-feit-en-fictie
Irritatie, boosheid, onbehagen, stress, oververmoeidheid
Het geluidniveau van windturbines is minder hoog dan van andere bronnen (verkeer e.d.), maar het karakter zorgt ervoor dat het windturbinegeluid bij lagere niveaus als hinderlijk wordt ervaren. Hinder kan zich uiten in irritatie, boosheid en onbehagen.
Gewone’ geluidshinder went vaak, laagfrequent geluid meestal niet. Integendeel, gehinderden worden zich steeds meer bewust van de lage tonen. Dit leidt uiteindelijk tot vermoeidheid, uitputting en stress.”
https://www.laagfrequentgeluid.nl/html/informatie/info.html
Hoofdpijn, slaperigheid overdag, hersen trombose, hartinfarct
Er ontstaan slaapstoornissen: de slaapkwaliteit vermindert: minder goed inslapen, frequent wakker worden, her-inslapen wordt moeilijker. Die slechte nachtrust heeft uiteraard een nefast gevolg op de gezondheid : vermoeidheid, hoofdpijn, hoge bloeddruk, oorsuizen, concentratiestoornissen, slaperigheid overdag…. Op zijn beurt verhoogt dit dan weer het risico voor het ontstaan van ernstigere aandoeningen zoals hersen trombose, hartinfarct.
Een kwart van de omwonenden binnen een straal van 366 meter van windturbines gebruikt psychotropische medicijnen. Dit zijn medicijnen welke gebruikt worden om psychische aandoeningen te behandelen, haal deze personen weg uit de nabijheid van windturbines en binnen één dag hebben zij geen noodzaak tot gebruik van medicijnen. Dit bevestigt windturbines als de bron van ziekte.
De resultaten zijn verder overigens helder: direct omwonenden hebben binnen een straal van 1.400 meter significant meer slaapgebrek, zijn overdag meer vermoeid en presteren slechter. 75% van de omwonenden binnen 1.400 meter geeft bovendien aan zo snel mogelijk te willen verhuizen als gevolg van deze klachten.
https://www.geenwindmolensbijwoonwijken.nl/risico_en_klachten_van_windmolens
Hoge bloeddruk, hartritmestoornissen
Laagfrequent geluid. Dit geluid wordt maar deels door het oor waargenomen, maar wordt vooral ook door het lichaam gevoeld. Het lichaam reageert hierop door bijvoorbeeld adrenaline aan te maken om te kunnen vluchten. Immers laag frequent geluid komt in de natuur voor en dit kondigt aardbevingen of vulkaanuitbarstingen aan. Wij mensen (in Nederland) weten dat dit niet aan de orde is en zeggen tegen onszelf dat we moeten proberen te slapen, terwijl het ons instinct is om te vluchten. Gevolg: hoge bloeddruk, hartritmestoornissen enzovoort. Aangetoond is dat hoe hoger de windturbine, hoe meer laagfrequent geluid deze produceert.
https://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=30259
Psychische en psychiatrische klachten, alcohol- en drugsgebruik
De negatieve impact reikt tot ca. 10 kilometer. Volgens Van de Heyning kan dit tevens leiden tot psychische en psychiatrische problemen, evenals meer alcohol- en drugsgebruik.
Duizeligheid, misselijkheid, angststoornissen, prikkelbaarheid, concentratie- en leerproblemen, tinnitus
Gezondheidsklachten van mensen die in de buurt wonen van windmolens lopen uiteen van slaapproblemen, duizeligheid, angststoornissen, prikkelbaarheid, depressies, concentratie- en leerproblemen, en tinnitus (oorsuizen). Die conclusies trekt een onderzoeker van de faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit van Utrecht.
http://tegenwindn33.nl/Windenergie%20maakt%20ziek.pdf
http://tegenwindn33.nl/Windturbines%20en%20gezondheidsrisico.pdf
Depressies
De windturbines, zeker die van de grote modellen, maken lawaai. Mensen die daarbij in de buurt wonen, kunnen daar ziek van worden. Slapeloosheid, concentratieproblemen, angsten, duizeligheid en zelfs depressies; het is slechts een greep uit de gezondheidsklachten waar onderzoeker Pijl op stuitte.
http://tegenwindn33.nl/Doodziek%20zijn%20van%20de%20windmolens.pdf
http://tegenwindn33.nl/Ziekmakende%20windturbines.pdf
http://tegenwindn33.nl/Maastricht%20Rapport_Moller_NL.pdf
Verhoogde bloeddruk
Nachtlawaai jaagt ook de bloeddruk omhoog, zo blijkt uit onderzoek van de Londense Lars Jarup et al. Zij kwamen tot de bevinding dat de bloeddruk van testpersonen steeg zodra de geluidsgrens van 35 decibel overschreden raakte.
http://tegenwindn33.nl/Windturbines%20en%20gezondheidsrisico.pdf
Anhedonie, verlies aan eetlust en zelfrespect, artrose, maagaandoeningen, luchtweginfecties, migraine, brochitis
Uit de WGO-studie Lares (Large Analysis and Review of European Housing and Health Status) bleek in 2004 al dat nachtlawaai één op de vier mensen ziek maakt. Bij volwassenen staan depressie gebonden aandoeningen voorop (slapeloosheid, anhedonie, verlies aan eetlust en zelfrespect), artrose, maagaandoeningen, luchtwegeninfecties en migraine. Bij kinderen (1 tot 17 jaar) springen vooral de verhoogde risico's voor bronchitis, luchtwegeninfecties en depressie in het oog.
http://tegenwindn33.nl/Windturbines%20en%20gezondheidsrisico.pdf
Zenuwachtigheid, paniekaanvallen, nachtmerries
De windturbines die gebruikt worden om elektriciteit op te wekken, kunnen een gevaar betekenen voor de gezondheid. Daar waarschuwt de Amerikaanse dokter Nina Pierpont voor. Het geluid en de trillingen die de windmolens veroorzaken kunnen volgens Pierpont leiden tot migraine, oorsuizingen, duizeligheid, zenuwachtigheid, concentratieproblemen, paniekaanvallen, nachtmerries, slapeloosheid en zelfs hartziekten. Dit alles leidt tot het zogenaamde 'windturbinesyndroom'
http://tegenwindn33.nl/Zijn%20windturbines%20gevaarlijk%20voor%20je%20gezondheid%20_2_.pdf
Epilepsie, zeeziekte
Slagschaduw en/of lichtschitteringen kunnenn ook hinderlijk zijn voor de bewoners. De slagschaduw ontstaat als de zon op de ronddraaiende wieken schijnt, wat een 'flikkering' kan opleveren. 2,5 tot 14 flikkeringen per seconde kunnen zeeziekte of epilepsie opwekken bij wie daarvoor gevoelig is.
http://tegenwindn33.nl/Zijn%20windturbines%20gevaarlijk%20voor%20je%20gezondheid%20_2_.pdf
Neusbloedingen, pijn in de borststreek, agressie
Na een groot aantal klachten van mensen die naast windmolenparken wonen, heeft de Amerikaanse dokter Nina Pierpont een onderzoek gestart en haar bevindingen vastgelegd in een boek, dat dezelfde titel draagt als haar ontdekking: het WindTurbine Syndroom. Zij heeft vastgesteld dat het geluid dat windmolens produceren in het laagfrequente bereik (onder de 500 hertz) een zeer ernstige uitwerking kan hebben op het evenwichtsorgaan. Mensen krijgen last van duizelingen, misselijkheid, oorsuizen, neusbloedingen en hevige pijnen in de borststreek. Daarnaast is het meest voorkomende probleem ernstige verstoring van het slaappatroon, met direct daaraan gekoppeld oververmoeidheid, concentratiestoornissen, depressie en zelfs agressie. De verschijnselen zijn chronisch. Ze ontstaan soms direct nadat molens in het werk gezet worden, maar soms ook sluipend, totdat zij niet langer genegeerd kunnen worden. Klachten komen voor bij tegenstanders en voorstanders van de windturbines en verdwijnen als mensen buiten de invloedssfeer van de molens komen.
http://tegenwindn33.nl/Laagfrequent%20geluid,%20gezondheid%20en%20windmolens.pdf
Sociale en maatschappelijke uitval, baanverlies, gedwongen verhuizen, relatieproblemen
Uit eigen ervaringen en onderzoek van de Stichting kan gesteld worden dat langdurige blootstelling aan laagfrequent geluid kan leiden tot somatische klachten als maag- en darmproblemen, stress, hartritme klachten en hoofdpijnen. Daarnaast treden slaapstoornissen en oververmoeidheid op hetgeen uiteindelijk kan leiden tot ziekte en sociale en maatschappelijke uitval. Mensen verliezen hun baan, worden gedwongen te verhuizen en hebben te kampen met relatieproblemen als andere inwonenden het geluid niet horen en het toedichten aan psychische oorzaken.
Het feit dat het grootste deel van de bevolking het geluid niet kan horen en dus niet begrijpt, leidt dan ook tot sociaal isolement en een groot gevoel van onmacht. Als er al begrip is, houdt dat na enkele weken of maanden vaak op, als een soort rouwverwerking waar je nu wel overheen moet zijn. Dat dit een nachtmerrie is die nooit stopt, daar kunnen maar weinige niet-gevoeligen zich in inleven.
Psychische druk en stress
Ook de psychische druk en stress die dit geeft, is groot en de gevolgen voor de mensen die LFg kunnen opvangen zijn schrijnend. Al jaren proberen zij dag en nacht overeind te blijven in een situatie waaraan niet te ontsnappen valt. Niet qua omgeving (het geluid draagt zeker 50 km ver) en niet qua gewenning (laagfrequent geluid van deze omvang en hardheid laat zich niet wegdringen door yoga, meditatie of therapie). Deze onmacht is desastreus voor de gezondheid en het maatschappelijk functioneren. Of, om het anders te formuleren, het leidt tot grote gezondheidsschade en levensontwrichting.
Vibro akoestische aandoening VAD
Laagfrequent geluid kan ook ernstige gezondheidsklachten veroorzaken, die op het eerste oog niet te herleiden zijn. Mensen die continue bloot gesteld worden aan LFg kunnen een levensbedreigende hartaandoening ontwikkelen, aldus de Portugese natuurkundige Mariana Alves-Pereira. Bij de patiënten met deze vibro akoestische aandoening (VAD), zoals de ziekte officieel heet, ontdekte Alves-Periera een abnormale eiwitgroei in het lichaam. Dit kan leiden tot een verdikking van het hartzakje, met kans op een infarct als gevolg.
https://laagfrequentgeluid.nl/html/informatie/info.html
Suïcides
Vorig jaar is het eerste onderzoek verschenen waarin een statistisch significante relatie wordt aangetoond tussen de plaatsing van windturbines en verhoging van het aantal suïcides.
https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/windmolens-maken-wel-degelijk-ziek.htm
Ook dieren kunnen ziek worden door geluidsoverlast en trillingen
Uit wetenschappelijk onderzoek komt naar voren dat windturbines mens en dier ziek maken, o.a. ten gevolge van het laagfrequente geluid en de trillingen. Voor beschermde diersoorten zoals de ringslang staat al vast dat zij verdreven worden door de trillingen, maar nieuw wetenschappelijk onderzoek maakt nu ook duidelijk dat mensen ernstig ziek worden.
Klachten ontstaan ook bij veel lagere dan hoorbare freqenties
Het binnenoor heeft twee typen haarcellen, de binnenste (IHC’s) en de buitenste (OHC’s) haarcellen.
De IHC’s bewegen vrij in de endolymfe, de vloeistof in het binnenoor, en hebben geen contact met het tectoriaal membraan. Zij worden geïnnerveerd door zenuwvezels betrokken bij gehoor. Zij bewegen alleen door voortgeleide trillingen van voldoende sterkte, en worden daardoor niet in beweging gebracht door de trillingen van laagfrequent geluid (LFG).
De OHC’s worden geïnnerveerd door zenuwvezels die niet betrokken zijn bij het bewust ‘horen’. De cilia (trilharen) van de OHC’s hebben een innig contact met het tectoriaal membraan. Deze mechanische verbondenheid zorgt ervoor dat zij gevoeliger zijn voor verplaatsingen, waardoor zij wel reageren op de drukgolven van LFG en infrasound. Dit biedt een verklaring voor onderzoek waarbij al bij veel lagere dan de hoorbare frequenties de cochlea wordt geprikkeld en mensen fysieke hinder kunnen ervaren van LFG.⁶
De schattingen van het percentage mensen dat gevoelig is voor laagfrequent geluid variëren tussen 10 en 20 procent. Mensen lijken bovendien in de loop van de tijd steeds gevoeliger te worden voor laagfrequent geluid.
Waarnemen ook via druk en trillingen; oordopjes helpen niet
Volgens de NSG-Richtlijn kan laagfrequent geluid worden waargenomen via:
- het gehoor
- een gevoel van druk, onder meer in de gehoorgang en op het hoofd
- trillingen in buik, borst, armen en benen.
- Laagfrequent geluid is dus niet alleen horen, maar ook voelen. Zelfs van dove mensen is bekend dat zij het geluid kunnen waarnemen, waaruit wel blijkt dat het gaat om trillingen, geluidsgolven die door het hele gestel gaan en door allerlei organen opgepikt kunnen worden. Er wordt dan ook wel rekening gehouden met het feit dat mensen die het geluid niet bewust opikken, toch niet-verklaarbare klachten kunnen hebben die te relateren zijn met het laagfrequente geluid.
- Ook bij experimenten met infrasone trillingen is gebleken dat mensen zich bij dit soort trillen niet al te goed voelen. Bij één van de experimenten kregen mensen verschillende muziekstukken te horen, waarvan sommige stukken infrasone trillingen bevatten. Een beduidend aantal deelnemers maakte achteraf melding van een nerveus gevoel, een ongemakkelijk gevoel, extreme droevigheid en zelfs rillingen. Met dit experiment is bewezen dat mensen toch reageren op geluiden die ze niet kunnen horen.
- Wat het waarnemen via het gehoor betreft, LFg komt niet alleen via de gehoorgang, maar ook via beengeleiding van de schedel in het gehoororgaan. Daarom helpen oordopjes vaak niet. Ook lijkt LFg soms ín het hoofd te zitten, maar dat komt omdat het menselijk gehoor niet in staat om van lage tonen te horen uit welke richting en van welke afstand ze komen.
Er is daadwerkelijk sprake van laagfrequente geluidsgolven van buitenaf die zowel lichamelijk als geestelijk tot ‘hinder’ leidt. Laagfrequent geluid lijkt wel in het hoofd te zitten, maar dat heeft geen psychische oorzaak. Hoe het wel komt: het menselijk oor is niet in staat om van lage tonen te horen uit welke richting en van welke afstand ze komen, en dat voelt aan alsof de bron in je hoofd zit.
Voorzorgbeginsel
Ten aanzien van milieu en gezondheid geldt in Nederland het voorzorgsbeginsel. Dit houdt in dat de overheid beschermende maatregelen kan nemen tegen mogelijk schadelijke milieueffecten van een situatie, ook als die effecten nog niet onomstotelijk zijn bewezen. Het beginsel gaat dus over de vraag hoe te handelen bij wetenschappelijke onzekerheid.
Gidslanden tot inkeer
In Denemarken wordt momenteel een bigdata onderzoek uitgevoerd naar de relatie tussen windrichting en -kracht en een aantal gezondheidsafgeleiden. Dit betreft ziekenhuisopnames vanwege acuut coronair syndroom, vroeggeboortes en de prescripties van bloeddrukmedicatie, antidepressiva en slaapmedicatie.12 In afwachting van de uitkomsten heeft een groot aantal Deense gemeenten de bouw van onshoreturbines gestopt. In Beieren – voorloper in windenergie – heeft de federale overheid in 2016 besloten dat de minimale afstand tussen turbines en bewoning tienmaal de tiphoogte moet bedragen: de 10-H-regel. Deze maatregel heeft ook in hoger beroep stand gehouden. Dit betekent de facto een bouwstop in 90 procent van de deelstaat. Blijkbaar komen de gidslanden tot inkeer. Andere overheden zouden hierdoor gealarmeerd moeten zijn. In Duitsland mogen sinds dit jaar geen turbines meer gebouwd worden binnen 1000 meter van woningen. Die afstand komt overeen met het advies van de Laat voor een maximale geluidsbelasting van windturbine geluid van 35 dB. Een marge van tien maal de ashoogte is een strengere norm. Daarvan uitgaande zouden windturbines een afstand van zo’n 1500 meter moeten aanhouden van omliggende woningen.
Goed onderzoek initiëren.
Onderzoek naar de effecten van windturbines op omwonenden beperkt zich in de regel tot interviews en vragenlijsten, ook in Nederland. Mede hierdoor is het niet goed mogelijk om voldoende wetenschappelijke bewijskracht te verzamelen. Er wordt nauwelijks tot geen biomedisch onderzoek gedaan. Dat moet beter. Te denken valt dan aan polysomnografie voor en na plaatsing, meting van stimulus-responstijden bij kinderen voor en na plaatsing (computerspelletjes?), aan tensie- en hartslagmetingen (gedurende de nacht) voor en na plaatsing, enzovoort.
Zolang onvoldoende bekend is of de plaatsing van turbines nabij bewoning veilig is, dient de overheid goed onderzoek te initiëren, tot die tijd het voorzorgbeginsel toe te passen en van plaatsing in stedelijke gebieden af te zien. Dit geldt des te meer omdat er voldoende alternatieven voor de opwekking van groene energie beschikbaar zijn.